Uma ubaba engakwazi ukunakekela nokukhulisa ingane, noma ingane isengozini enkulu ekukhuleni kwayo, kungase kuhoxiswe igunya lomzali. Ezimweni eziningana, ukulamula noma olunye usizo lomphakathi lungase lunikeze isixazululo, kodwa ukunqanyulwa kwegunya labazali kuyisinqumo esinengqondo uma lokho kwehluleka. Kungaphansi kwaziphi izimo ukutholwa kukababa kunganqanyulwa? Ngaphambi kokuba siphendule lo mbuzo, kudingeka sazi ngokunembile ukuthi liyini igunya labazali nokuthi lihilelani.
Liyini igunya labazali?
Lapho unelungelo lokukhulisa ingane, ungenza izinqumo ezibalulekile ezithinta ingane. Lokhu kubandakanya, isibonelo, ukukhetha kwesikole nezinqumo mayelana nokunakekelwa nokukhuliswa. Kuze kube yiminyaka ethile, unesibopho sanoma yimuphi umonakalo owenziwe ingane yakho. Ngelungelo lokuhlala ndawonye, bobabili abazali banesibopho sokukhulisa nokunakekela ingane. Uma umzali oyedwa kuphela onelungelo lokugcina ingane, sikhuluma ngokugcinwa yedwa.
Lapho ingane izalwa, ngokuzenzekelayo umama unelungelo lokugcina ingane. Uma umama eshadile noma ekuhlanganyeleni okubhalisiwe, ubaba naye unelungelo lokugcina umntwana kusukela ekuzalweni. Ubaba akanalo ilungelo lokugcina ingane ngokuzenzakalelayo ezimweni lapho abazali bengashadile noma ekuhlanganyeleni okubhalisiwe. Ubaba kufanele acele lokhu ngemvume kamama.
Qaphela: Ilungelo lokukhulisa umzali lihlukene nokuthi uyise uyamukele yini ingane. Kuvame ukuba nokudideka okukhulu ngalokhu. Bheka enye ibhulogi yethu, 'Ukuvuma negunya labazali: umehluko uchaziwe,' ngalokhu.
Ukwenqaba igunya labazali baba
Uma umama engafuni ukuthi ubaba athole ilungelo lokugcina ingane ngemvume, umama angenqaba ukuyinikeza leyo mvume. Kulokhu, ubaba angathola ilungelo lokugcina ingane kuphela ezinkantolo. Owokugcina kuyobe sekufanele aqashe ummeli wakhe ukuze afake isicelo enkantolo.
Qaphela! NgoLwesibili, mhla zingama-22 kuNdasa wezi-2022, iSigele sagunyaza umthethosivivinywa ovumela abalingani abangashadile ukuba babe nesibopho esingokomthetho sokugcina izingane ngokuhlanganyela lapho beqaphela ingane yabo. Ozakwethu abangashadile nabangabhalisiwe bazophatha ngokuzenzakalelayo ilungelo lokugcinwa ndawonye lapho bebona ingane lapho lo mthetho uqala ukusebenza. Nokho, lo mthetho awukasebenzi kuze kube manje.
Liphela nini igunya labazali?
Igunya labazali liphetha ngalezi zimo ezilandelayo:
- Lapho ingane isifinyelele iminyaka engu-18. Ngakho-ke ingane ingumuntu omdala ngokusemthethweni futhi ingase izenzele izinqumo ezibalulekile;
- Uma ingane ingena emshadweni ngaphambi kokuba ibe neminyaka eyi-18. Lokhu kudinga imvume ekhethekile njengoba ingane ikhula ngaphambi komthetho ngomshado;
- Lapho ingane eneminyaka engu-16 noma engu-17 iba umama ongayedwana, futhi inkantolo iyasihlonipha isicelo sokumemezela ukuthi isikhulile.
- Ngokukhishwa noma ukuhoxiswa ekugcinweni komzali kwengane eyodwa noma ngaphezulu.
Ukuphuca ubaba igunya labazali
Ingabe umama ufuna ukuphuca ubaba ilungelo lokunakekela? Uma kunjalo, inqubo yezikhalazo kufanele iqalwe nenkantolo kuze kube manje. Lapho lihlola isimo, into eyinhloko ekhathaza ijaji ukuthi ushintsho lusezithakazelweni zengane. Ngokomthetho, ijaji lisebenzisa lokho okubizwa ngokuthi “umbandela wokubopha” ngale njongo. Ijaji linenkululeko enkulu yokukala izithakazelo. Ukuhlolwa kombandela kunezingxenye ezimbili:
- Kunengozi engamukelekile yokuthi ingane ivaleleke noma ilahleke phakathi kwabazali futhi akulindelekile ukuthi lokhu kuzoba ngcono ngokwanele esikhathini esizayo esibonakalayo, noma ukuguqulwa kwelungelo lokukhulisa ingane kuyadingeka ukuze kuzuze ingane.
Eqinisweni, lesi silinganiso sisetshenziselwa kuphela ezimweni eziyingozi kakhulu enganeni. Lokhu kungase kuhlanganise ukuziphatha okukodwa noma ngaphezulu kwalokhu okulandelayo:
- Ukuziphatha okulimazayo/ubugebengu ngakuye noma phambi kwengane;
- Ukuziphatha okulimazayo/ubugebengu ezingeni lozakwethu wangaphambili. Ukuziphatha okuqinisekisa ukuthi omunye umzali onelungelo lokukhulisa izingane ngeke akwazi ukulindela ngokunengqondo (kusenjalo) ukuthi ahlanganyele ekubonisaneni nomzali oyingozi;
- Ukubambezeleka noma (okungakhuthazwa) ukuvimba izinqumo ezibalulekile enganeni. Ukungatholakali ukuthi kuboniswane noma 'ukungalandeleki';
- Ukuziphatha okuphoqelela ingane ekungqubuzaneni kobuqotho;
- Ukwenqaba usizo lwabazali phakathi kwabo kanye/noma ingane.
Ingabe ukunqanyulwa kwesitokisi sokugcina?
Ukunqanyulwa kwesiboshwa kuvame ukuba ngujuqu futhi akubandakanyi isilinganiso sesikhashana. Kodwa uma izimo sezishintshile, ubaba olahlekelwe yilungelo lokuhlala naye angacela inkantolo ukuba “ibuyisele” ilungelo lakhe lokukhulisa umntwana. Yiqiniso, ubaba kumelwe abonise ukuthi, okwamanje, uyakwazi ukuthwala (unomphela) umthwalo wemfanelo wokunakekela nokukhulisa.
Amandla
Esimweni somthetho, akuvamile ukuba ubaba aphucwe noma aphucwe igunya lobuzali. Ukungakhulumisani kahle phakathi kwabazali akusabonakali kuwujuqu. Siphinde sibone ngokwandayo ukuthi ngisho nalapho kungasekho ukuthintana phakathi kwengane nomunye umzali, ijaji lisalondoloza igunya labazali; ukuze ungasiki lo 'thayi wokugcina.' Uma ubaba evumelana nemikhuba evamile futhi ezimisele futhi etholakala ukuze kuboniswane, isicelo sokutholwa yedwa sinamathuba amancane okuphumelela. Uma, ngakolunye uhlangothi, kunobufakazi obanele obumelene nobaba mayelana nezenzakalo ezilimazayo ezibonisa ukuthi umthwalo wemfanelo womzali ohlangene awusebenzi, khona-ke isicelo siphumelela kakhulu.
Isiphetho
Ubuhlobo obubi phakathi kwabazali abanele ukuphuca ubaba igunya labazali. Ukuguqulwa kwelungelo lokukhulisa izingane kusobala uma kunesimo lapho izingane zivaleleke khona noma zilahlekile phakathi kwabazali, futhi akukho ngcono kulokhu esikhathini esifushane.
Uma umama efuna ukuguqulwa kokugcinwa kwengane, kubalulekile ukuthi uziqala kanjani lezi zinqubo. Ijaji lizophinde libheke umbono walo kulesi simo nokuthi yiziphi izinyathelo elizithathile ukuze igunya labazali lisebenze.
Ingabe unayo imibuzo ngenxa yalesi sihloko? Uma kunjalo, sicela uxhumane nathi abameli bemindeni ngaphandle kwanoma yisiphi isibopho. Sizokujabulela ukukweluleka nokukuqondisa.